Ustawa o imigracji pracowników wykwalifikowanych wchodzi w życie
7 czerwca 2019 r. Bundestag uchwalił Ustawę o imigracji pracowników wykwalifikowanych (Fachkräfteeinwanderungsgesetz, dalej: FachEinG). Proces legislacyjny nadal trwa. Bundesrat, tj. druga izba reprezentująca interesy niemieckich krajów związkowych, uważa, że ustawa wymaga jej zgody. W każdym przypadku konieczne są jeszcze podpis prezydenta i ogłoszenie ustawy. Ustawa wejdzie w życie pierwszego dnia siódmego miesiąca od daty jej ogłoszenia (art. 33 ust. 1 FachEinG), więc z pewnością nie przed 1 lutym 2020 r., raczej dwa, trzy miesiące później.
Cele ustawodawcy
Według uzasadnienia projektu ustawy brakuje w Niemczech wykwalifikowanych pracowników. Bezrobocie jest na rekordowo niskim poziomie, pracodawcy nie mogą obsadzić około 1,2 miliona wolnych miejsc pracy. Nie można już liczyć na znaczący przypływ pracowników z krajów Unii Europejskiej, należy dlatego ułatwić możliwość pozyskiwania wiz pracowniczych przez pracowników z krajów trzecich.
Technika legislacyjna
Ustawa wprowadza szereg zmian do istniejących już ustaw, przede wszystkim do Ustawy o pobycie cudzoziemców (Aufenthaltsgesetz, dalej: AufentG), Ustawy o stwierdzeniu równoważności kwalifikacji zawodowych (Berufsqualifikationsfeststellungsgesetz, dalej: BerFestG) i Rozporządzeniu o zatrudnianiu cudzoziemców (Beschäftigungsverordnung, dalej: BeschV). Powyższe linki prowadzą do dotychczasowych wersji ww. ustaw nieuwzględniających nowelizowanych przepisów (stan 29 czerwca 2019). Nowe jednolite wersje zostaną opublikowane po wejściu w życie FachEinG.
Personalny zakres obowiązywania ustawy
FachEinG ma ułatwić pracownikom posiadającym kwalifikacje zawodowe uzyskanie wiz pracowniczych.
Zgodnie ze znowelizowanym § 18 ust. 3 AufentG kwalifikacje zawodowe posiada pracownik, który
- ukończył kształcenie zawodowe w danym zawodzie w Niemczech lub za granicą, o ile zagraniczne wykształcenie zawodowe można uznać za równoważne z niemieckim, lub
- posiada wyższe wykształcenie zdobyte na niemieckiej lub zagranicznej uczelni, o ile dyplom zagranicznej uczelni można uznać za równoważny z dyplomem niemieckiej uczelni.
Dotychczas obowiązujący § 18 ust. 4 AufentG ogranicza możliwość uzyskania wizy pracowniczej przez pracowników wykwalifikowanych do pewnych grup zawodowych określonych w drodze rozporządzenia. Z wejściem w życie FachEinG ten przepis przestanie obowiązyć, pracownicy posiadający kwalifikacje zawodowe w jakiejkolwiek branży będą mogli liczyć na ułatwiony dostęp do niemieckiego rynku pracy.
FachEinG nie wprowadza natomiast żadnych rozwiązań ułatwiających uzyskanie wiz pracowniczych przez pracowników bez kwalifikacji zawodowych.
Warunki uzyskania wizy pracowniczej
Zgodnie ze znowelizowanym § 18 ust. 1 AufentG pracownik wykwalifikowany może uzyskać wizę pracowniczą, jeśli
- otrzymał ofertę pracy na konkretnym stanowisku odpowiadającym jego kwalifikacjom,
- Bundesagentur für Arbeit (urząd pracy) wyraził zgodę, chyba że dany rodzaj pracy nie wymaga według przepisów BeschV zgody urzędu,
- pracownik mający zamiar świadczyć pracę w zawodach ze szczególnie ograniczonym dostępem (przykładowo lekarz, architekt, adwokat) został przez właściwy organ dopuszczony do wykonywania tego zawodu,
- została stwierdzona równoważność zagranicznego wykształcenia zawodowego z wykształceniem niemieckim.
Zgoda urzędu pracy
Wizę pracowniczą wydaje zasadniczo niemiecka placówka dyplomatyczna państwa pobytu cudzoziemca względnie – jeżeli cudzoziemiec przebywa już legalnie w Niemczech – urząd ds. cudzoziemców gminy miejsca zamieszkania cudzoziemca. W większości przypadków konieczna jest dodatkowo zgoda urzędu pracy właściwego dla miejsca, w którym cudzoziemiec ma zamiar w przyszłości świadczyć pracę.
Urząd pracy udziela według znowelizowanego art. 39 ust. 2 AufentG zgody, jeśli
- pracownik zostanie zatrudniony na warunkach nie gorszych niż niemiecki pracownik świadczący podobną pracę,
- pracownik będzie wykonywał pracę zgodną ze swymi kwalifikacjami,
- pracownik jest zatrudniony w firmie z siedzibą w Niemczech (inländisches Beschäftigungsverhältnis).
Nowe przepisy znoszą obowiązek sprawdzenia, czy dane stanowisko pracy może zostać obsadzone przez obywatela Niemiec czy innego kraju członkowskiego Unii Europejskiej.
Przypadki, w których zgoda urzędu pracy nie jest konieczna, reguluje BeschV. Według aktualnego i przyszłego stanu prawnego zgoda urzędu pracy nie jest konieczna w następujących przypadkach:
- cudzoziemiec jest wysoko kwalifikowany i ma zamiar założyć działalność w Niemczech lub ukończył wyższe studia w Niemczech i ma zamiar świadczyć pracę na stanowisku odpowiadającym jego wykształceniu (§ 2 BeschV)
- cudzoziemiec należy do kadry kierowniczej przedsiębiorstwa (§ 3 BeschV)
- cudzoziemiec jest naukowcem (§ 5 BeschV)
- cudzoziemiec ukończył niemiecką wyższą szkołę za granicą i ma zamiar świadczyć pracę odpowiadającą swoim kwalifikacjom (§ 7 BeschV)
- cudzoziemiec pracował już legalnie przez dwa lata w Niemczech lub przebywał legalnie 3 lata w Niemczech (§ 9 BeschV)
- cudzoziemiec został delegowany do Niemiec na okres nie dłuższy niż 90 dni w celu montażu nabytych za granicą maszyn lub urządzeń (§ 19 BeschV)
- cudzoziemiec posiada status rezydenta długoterminowego UE w kraju pochodzenie i został delegowany do pracy w Niemczech na maksymalnie 90 dni w okresie 12 miesięcy (§§ 21, 30 BeschV).
Stwierdzenie równoważności
Nowelizowany § 6 ust. 3a BerFestG umożliwia utworzenia centralnego urzędu ds. stwierdzenia równoważności zagranicznych kwalifikacji zawodowych z kwalifikacjami nabytymi w Niemczech. Według aktualnego stanu prawnego stwierdzenie równoważności dokonuje szereg różnych organów w zależności od rodzaju kwalifikacji. Czas oczekiwania na decyzję, procedury i koszty nie są jednolicie uregulowane, co utrudnia stwierdzenia równoważności kwalifikacji.
Procedura uzyskania wizy pracowniczej
Cudzoziemiec starający się o wizę pracowniczą będzie nadal musiał osobiście złożyć odpowiedni wniosek w placówce dyplomatycznej państwa swojego pobytu względnie – jeżeli cudzoziemiec przebywa już legalnie w Niemczech – w urzędzie ds. cudzoziemców gminy miejsca zamieszkania.
Placówka dyplomatyczna względnie urząd ds. cudzoziemców konsultuje się z urzędem pracy właściwym dla planowanego miejsca pracy cudzoziemca, w większości przypadków jest nadal konieczna zgoda tego urzędu. Cudzoziemiec musi we własnym zakresie starać się o stwierdzenie równoważności swojego wykształcenia zawodowego z odpowiednim niemieckim wykształceniem.
Nowelizowany art. 81a AufentG przewiduje możliwość przeprowadzenia postępowania o uzyskanie pozwolenia w trybie priorytetowym za dodatkową opłatą w wysokości 411 EUR. W tym trybie decyzja ma docelowo zostać wydana w terminie nie dłuższym niż dwa miesiące. Ponadto to urząd reprezentuje cudzoziemca w postępowaniu o stwierdzenie równoważności wykształcenia zawodowego.
Pozwolenie na pobyt w celu poszukiwania pracy
Nowelizowany art. 20 AufentG przewiduje możliwość wydania pozwolenia na pobyt w celu poszukiwania pracy. Cudzoziemiec posiadający kwalifikacje zawodowe może przez okres do 6 miesięcy przebywać w Niemczech w celu poszukiwania pracy, jeżeli zna w wystarczającym stopniu język niemiecki i posiada środki finansowe umożliwiające mu utrzymanie przez ten okres.
Delegowanie pracowników
FachEinG nie wprowadza zmian ułatwiających delegowanie pracowników z krajów trzecich do Niemiec. Nowe przepisy nie wprowadzają w szczególności żadnych zmian do Ustawy o delegowaniu pracowników (Arbeitnehmerentsendegesetz). Nowelizowany art. 39 ust. 2 AufentG wyraźnie stanowi, że urząd pracy wydaje zgodę jedynie w przypadku zatrudnienia pracownika w Niemczech.
Praca tymczasowa
Kluczowy dla kwestii pozwoleń na pracę tymczasową przepis nie ulegnie zmianie. § 40 ust. 1 pkt. 1 AufenthG przewiduje, że urząd pracy nie wydaje zgody na zatrudnienie cudzoziemca jako pracownika tymczasowego. Ten zapis dotyczy zarówno zagranicznych firm delegujących pracowników do Niemiec jak i niemieckich firm. Nowelizacja ustawy nie zmienia tego przepisu.
We wszystkich przypadkach, w których konieczna jest zgoda urzędu pracy na wydanie wizy, urząd jej nie udzieli, jeżeli cudzoziemiec ma zamiar pracować jako pracownik tymczasowy.
Streszczenie zmian
Nowe przepisy ułatwiają pracownikom wykwalifikowanym z krajów trzecich dostęp do niemieckiego rynku pracy. Urząd pracy nie sprawdza już, czy dane miejsce pracy może zostać obsadzone przez obywatela Niemiec czy innego kraju członkowskiego Unii Europejskiej. Za dodatkową opłatą można uzyskać wizę pracowniczą już w terminie dwóch miesięcy. Powstanie centralnego urzędu ds. stwierdzenia równoważności kwalifikacji zawodowych ułatwi z tym związane formalności. Cudzoziemiec posiadający środki na utrzymanie i znający język będzie mógł przez sześć miesięcy przebywać w Niemczech w celu poszukiwania pracy.
Otwarcie niemieckiego rynku pracy?
Niemieccy komentatorzy uważają w większości, że zmiany idą wprawdzie w dobrym kierunku, ale są niewystarczające. Przewodniczący stowarzyszenia pracodawców landu Baden-Würtenberg, Peer-Michael Dick, uważa, że „nie powinniśmy ulegać złudzeniu, że po uchwaleniu nowych przepisów niezliczone ilości wykwalifikowanych pracowników zaczną pukać do naszych drzwi“. Nie może być z pewnością mowy o szerokim otwarciu niemieckiego rynku pracy. Nowe przepisy dotyczą tylko pracowników posiadających kwalifikacje zawodowe, pracownik będzie musiał potwierdzić równoważność swoich kwalifikacji, będzie musiał nadal osobiście złożyć wniosek wizowy, zasadniczo będzie nadal potrzebna konkretna ofert pracy. Duża część rynku pracy, tj. praca tymczasowa, pozostaje całkowicie poza zakresem zastosowania nowych przepisów.