Wstęp
Według danych Polskiego Biura Ubezpieczycieli Komunikacyjnych do większości zagranicznych wypadków drogowych z udziałem polskich kierowców dochodzi w Niemczech. Osoby poszkodowane często nie wiedzą, jak zgłosić szkodę niemieckiemu ubezpieczycielowi, jakie odszkodowanie i zadośćuczynienie im przysługuje, przed jakim sądem dochodzić swych roszczeń. W tym artykule postaram się udzielić odpowiedzi na najważniejsze z tych pytań.
Obowiązujące prawo
Zgodnie z art. 4 ust. 1 Rozporządzenia (WE) nr 864/2007 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 11 lipca 2007 r. dotyczącego prawa właściwego dla zobowiązań pozaumownych ( Rzym II ) prawem właściwym dla zobowiązania pozaumownego wynikającego z czynu niedozwolonego jest prawo państwa, w którym powstaje szkoda. Jeżeli do wypadku drogowego doszło w Niemczech, obowiązuje zatem prawo niemieckie. To według niemieckie prawa będziemy ustalać odpowiedzialność sprawcy i ubezpieczyciela, składniki i wysokość przysługującego poszkodowanemu odszkodowania i zadośćuczynienia.
Podstawy odpowiedzialności cywilnej posiadaczy pojazdów w prawie niemieckim
Odpowiedzialność odszkodowawcza sprawcy wypadu wynika z § 823 niemieckiego Kodeksu Cywilnego (Bürgerliches Gesetzbuch, w skrócie: BGB). Sprawca ma obowiązek przywrócenia pierwotnego stanu uszkodzonej rzeczy (§ 249 BGB), poszkodowany może domagać się zapłaty kwoty koniecznej do przywrócenia tego stanu (§§ 250, 251 BGB). Osoba bezpośrednio poszkodowana, która w wyniku wyrządzonej jej szkody doznała uszkodzenia ciała lub rozstroju zdrowia, może domagać się zapłaty zadośćuczynienia pieniężnego za doznaną krzywdę (§ 253 BGB).
Poszkodowany może zgodnie z § 115 ust. 1 pkt. 1 niemieckiej Ustawy o umowach ubezpieczeniowych (Versicherungsvertragsgesetz) dochodzić roszczeń bezpośrednio od ubezpieczyciela. W dalszej części artykułu będziemy zajmowali się jedynie tym – w praktyce najważniejszym – wariantem dochodzenia roszczeń z tytułu wypadku drogowego.
Zwrot faktycznie poniesionych kosztów naprawy pojazdu
Poszkodowany może zawsze domagać się zwrotu faktycznie poniesionychm zgodnych ze stawkami rynkowymi i udokumentowanych kosztów naprawy pojazdu. Wiele niemieckich warsztatów wykonuje naprawę po wcześniejszym potwierdzeniu pokrycia kosztów przez ubezpieczyciela bezpłatnie i rozlicza się następnie bezpośrednio z ubezpieczycielem.
Zwrot kosztów naprawy według kosztorysu lub opinii biegłego
Poszkodowany może domagać się także zwrotu fikcyjnych kosztów naprawy ustalonych na podstawie kosztorysu lub opinii biegłego. Poszkodowany nie jest wówczas zobowiązany do faktycznego wykonania naprawy, może ją również wykonać samodzielnie lub w tańszym warsztacie. Miarodajne pozostają nadal fikcyjne koszty naprawy w autoryzowanym serwisie według opinii biegłego.
Istnieje w tej kwestii jednak jedna istotna dla poszkodowanego niekorzystna różnica między prawem niemieckim a polskim. Zgodnie z art. 249 ust. 2 BGB zwrot podatku VAT (Mehrwertsteuer) przysługuje jedynie, jeżeli poszkodowany ten podatek faktycznie zapłacił, więc albo zlecił naprawę albo zakupił co najmniej części. Jeżeli poszkodowany nie udokumentuje ani jednego ani drugiego – przykładowo przez przedłożenie stosownych faktur – nie przysługuje mu zwrot podatku VAT.
Czy poszkodowany powinien zlecić sporządzenie opinii już biegłemu w Niemczech czy dopiero po powrocie do Polski? Niemiecki biegły wyceni koszty naprawy według niemieckich stawek, a te będą regularnie wyższe od polskich, a tym samy korzystniejsze dla poszkodowanego. Można mieć wprawdzie wątpliwości, czy poszkodowany, który ma możliwości zlecenia naprawy po niższych kosztach w Polsce, może domagać się zwrotu wyższych kosztów fikcyjnej naprawy w Niemczech, ale w praktyce problem ten nie istnieje. Niemieccy ubezpieczyciele uznają bowiem w tym zakresie regularnie opinie niemieckich biegłych i nie podnoszą zarzutu możliwości tańszej naprawy w Polsce. Nie można jednak wykluczyć, że ta praktyka niemieckich ubezpieczycieli się w przyszłości zmieni.
Koszty sporządzenia opinii
Poszkodowany może domagać się zwrotu kosztów sporządzenia opinii przez biegłego.
Szkoda całkowita
Jeżeli koszty naprawy przekraczają wartość pojazdu przed wypadkiem (Totalschaden), poszkodowany może domagać się jedynie zwrotu tej wartości pomniejszonej o wartość wraku. Orzecznictwo sądów niemieckich uwzględnia jednak interes właściciela uszkodzonego pojazdu w kontynuacji jego użytkowania i dopuszcza 30 procentową różnicę między wartością pojazdu przed wypadkiem i kosztami naprawy (Affektionsinteresse). Jeżeli koszty naprawy nie przekraczają wartości pojazdu o więcej niż 30 % poszkodowany może zdecydować się na naprawę, a ubezpieczyciel jest zobowiązany do pokrycia jej kosztów.
Koszty holowania pojazdu
Poszkodowany może domagać się zwrotu kosztów holowania niesprawnego pojazdu. Zasadniczo dopuszczalne będzie holowanie pojazdu do miejsca zamieszkanie poszkodowanego w Polsce. W świetle istniejącego po stronie poszkodowanego obowiązku do zmniejszenia szkody ubezpieczyciel nie będzie jednak musiał zwrócić kosztów holowania do Polski, jeżeli znacząco przekraczają one koszty naprawy w pobliżu miejsca wypadku.
Zwrot kosztów pojazdu zastępczego
Jeżeli poszkodowany zdecyduję się na naprawę pojazdu, przysługuje mu przez okres konieczny do wykonania naprawy zwrot kosztów pojazdu zastępczego (Ersatzfahrzeug). Bez znaczenia jest przy tym, czy poszkodowany korzystał z uszkodzonego pojazdu w celach zawodowych czy jedynie prywatnych. W przeciwieństwie do prawa polskiego możliwy jest również zwrot fikcyjnych kosztów pojazdu zastępczego. Niemiecki biegły zazwyczaj już w opinii określa okres konieczny do naprawienia pojazdu. Jeżeli poszkodowany naprawi pojazd w tym lub niewiele dłuższym okresie, przysługuje mu również zwrot fikcyjnych kosztów pojazdu zastępczego. W zależności od klasy pojazdu może to być od 23 do 175 EUR za dzień.
Zwrot kosztów zastępstwa adwokackiego
Według prawa polskiego poszkodowany może jedynie w wyjątkowych przypadkach domagać się zwrotu kosztów zastępstwa adwokackiego w postępowaniu pozasądowym. Inaczej w prawie niemieckim, niemieckie sądownictwo przyjmuje zasadę „równości broni” (Waffengleichheit), zgodnie z którą poszkodowany może na każdym etapie sporu z ubezpieczycielem zlecić prowadzenie sprawy adwokatowi i domagać się następnie zwrotu związanych z tym kosztów.
Inne szkody materialne
Poszkodowany może domagać się pokrycia wszystkich innych szkód materialnych pozostających w związku przyczynowym z wypadkiem. Takie szkody to przykładowo koszty leczenia, utrata wynagrodzenia, zniszczone w trakcie wypadku rzeczy osobiste.
Zadośćuczynienie
Zasadniczo także niemiecki sąd ustala wysokości zadośćuczynienia w każdym przypadku indywidualnie biorąc pod uwagę wszystkie okoliczności sprawy. Większe znaczenie niż w orzecznictwie polskich sądów mają jednak wcześniejsze wyroki sądów w podobnych sprawach zebrane w tzw. katalogach lub tabelach stawek zadośćuczynienia (Schmerzensgeldtabellen).
Tabele te zawierają zestawienia typowych urazów różnych części ciała wraz ze stawkami zadośćuczynienia, które przyznały sądy w podobnych sprawach we wcześniejszych procesach. Najbardziej popularne są tabela Becka (Beck’sche Schmerzensgeldtabelle) i Sądu Okręgowego w Celle (Celler Schmerzensgeldtabelle).
Według tej ostatniej za uraz kręgów szyjnych typu „smagnięcie biczem” (z ang. whiplash) przysługuje przykładowo zadośćuczynienie w wysokości od 500 EUR w lekkich przypadkach, przez 4.000 EUR w przypadku rocznej rekonwalescencji, do 25.000 EUR w przypadku nieuleczalnego urazu i utraty zdolności do wykonywania zawodu.
Zgłoszenie roszczeń i postępowanie pozasądowe
Poszkodowany może zgłosić roszczenia zarówno bezpośrednio do niemieckiego ubezpieczyciela jak i do jego polskiego reprezentanta do spraw roszczeń odszkodowawczych. Wyszukiwarka polskich reprezentantów niemieckich ubezpieczycieli jest dostępna na stronie Polskiego Biura Ubezpieczycieli Komunikacyjnych:
http://www.pbuk.pl/pl/lista-reprezentantow
Czy poszkodowany powinien zgłosić szkodę bezpośrednio niemieckiemu ubezpieczycielowi, czy jednak jego polskiemu przedstawicielowi? Każda z tych opcji ma swoje walety i wady.
Zgłoszenie roszczeń za pośrednictwem reprezentanta
Całe postępowanie przed reprezentantem toczy się w języku polskim. W szczególności możemy po polsku zgłosić szkodę i w tymże języku otrzymamy również decyzję o przyznaniu lub odmowie odszkodowania.
Niestety polscy reprezentanci niemieckich ubezpieczycieli zazwyczaj bardzo surowo oceniają zasadność zgłoszonych roszczeń. Jest to typowa dla polskich ubezpieczycieli strategia, którą kierują się najwidoczniej również reprezentanci. Nawet w wydawałoby się klarownych przypadkach poszkodowany otrzymuje często nie więcej niż 2/3 kwoty wynikającej z opinii biegłego.
Reprezentant ma 3 miesiące czasu na rozpatrzenie wniosu o odszkodowanie.
Zgłoszenie roszczeń bezpośrednio u niemieckiego ubezpieczyciela
Zgłoszenie szkody bezpośrednio u niemieckiego ubezpieczyciela wymaga znajomości języka niemieckiego. Tylko nieliczni ubezpieczyciele przyjmą także zgłoszenie w języku polskim, wszystkie pisma od ubezpieczyciela, w szczególności także końcowa decyzja, będą jednak zawsze sporządzone w języku niemieckim.
Zaletą niemieckich ubezpieczycieli jest ich zaufanie do prywatnie sporządzonych opinii biegłych. W wielu przypadkach poszkodowany może liczyć na wypłatę pełnego odszkodowania wynikającego z opinii. Trudności zaczynają się najczęściej dopiero w przypadkach, w których ubezpieczyciel podejrzewa próbę wyłudzenia odszkodowania.
Niemieckie prawo nie określa wyraźnie terminu, w którym ubezpieczyciel powinien rozpatrzyć wniosek o odszkodowanie. W orzecznictwie przyjmuje się, że ma na to do 6 tygodni czasu.
Dochodzenie roszczeń przed sądem
Zgodnie z ogólnymi zasadami niemieckiego postępowania cywilnego poszkodowany może pozwać ubezpieczyciela przed sądem właściwym dla siedziby ubezpieczyciela lub dla miejsca wypadku. Będzie to zawsze niemiecki sąd.
Art. 11 ust. 1 lit b Rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 1215/2012 z dnia 12 grudnia 2012 r. w sprawie jurysdykcji i uznawania orzeczeń sądowych oraz ich wykonywania w sprawach cywilnych i handlowych wprowadza jednak korzystny dla poszkodowanych wyjątek od ww. zasad. Poszkodowany w wypadku drogowym może bowiem zgodnie z tym przepisem dochodzić roszczeń od ubezpieczyciela także przed sądem właściwym dla swego miejsca zamieszkania, tzn. przed polskim sądem.
Także w tej kwestii należy rozważyć zalety i wady obydwu możliwości.
Dochodzenie roszczeń przed sądem niemieckim
Przy przykładowej wartości przedmiotu sporu 5.000 EUR (kwota roszczenia) koszty niemieckiego procesu wynoszą
- 438 EUR opłata sądowa
- 925,25 EUR brutto ustawowe koszty zastępstwa adwokackiego jednego adwokata,
- + koszty ewentualnych opinii biegłych, tłumaczeń, dojazdów świadków.
Niemiecki sąd nie będzie miał problemów z zastosowaniem niemieckiego prawa materialnego, w żadnym przypadku nie będzie więc konieczne sporządzenia opinii biegłego w tym zakresie.
Czas trwania postępowania jest podobny jak przed polskimi sądami. Rzadko uda się zakończyć sprawę przed upływem 6 miesięcy, trudniejsze sprawy ciągną się również w Niemczech latami.
Dochodzenie roszczeń przed sądem polskim
Przy przykładowej wartości przedmiotu sporu 5.000 EUR (kwota roszczenia) koszty polskiego procesu wynoszą
- 250 EUR opłata sądowa,
- 837 EUR brutto minimalne ustawowe koszty zastępstwa adwokackiego jednego adwokata,
- + koszty ewentualnych opinii biegłych, tłumaczeń, dojazdów świadków.
Polski sędzia regularnie nie zna niemieckiego prawa materialnego i co najmniej w bardziej skomplikowanych sprawach konieczne będzie dlatego sporządzenie opinii biegłego w tym zakresie.
Czas trwania postępowania jest podobny jak przed niemieckimi sądami.
Dzień dobry,
bardzo ciekawy artykuł. Mam pytanie: z jakich przepisów wynika możliwość dochodzenia zwrotu kosztów sporządzenia opinii przez biegłego? Z góry dziękuję za pomoc.
Według orzecznictwa (przykładowo wyrok BGH z 11.2.2014, sygn. akt VI ZR 225/13) odszkodowanie według § 249 ust. 2 BGB obejmuje również zwrot kosztów biegłego.
Super artykul. Dziekuje!
Ostatnio mialem na drodze kilka niebezpiecznych sytuacji, i stad mialbym pytanie (moze tez zaciekawic innych): co jezeli dojdzie do stluczki (kolizji drogowej), gdzie inny kierowca (droga z pierszenstwem) sygnalizujac skret w prawo (kierunkowskaz) pojechal prosto. Moj pojazd (droga podporzadkowana), skrecal w lewo; wznioskujac po kierunkowskazie tamtego pojazdu moglem wjechac na skrzyzowanie. Do kolizji nie doszlo, jednak watpliwosci pozostaly. Jak orzeknie w takim przyoadku sad, policja wg niemieckiego prawa? Wina czesciowa? On winny, ja winny (zgodnie z zasada ograniczonego zaufania?). Pozdrawiam i dziekuje.
Jeżeli inny kierowca sygnalizuje skręt, może Pan wjechać na skrzyżowanie. Pozostają oczywiście zawsze problemy dowodowe.
Witam serdecznie.
Mieszkam od niedawna w NIemczech. Miałem wypadek na terenie NIemiec polskim autem. Jestem poszkodowanym, a sprawcą był rownież polski kierowca.
Dostałem wezwanie na komisariat w roli swiadka. Poprzez punkt kontaktowy Pomerania dowiedzialem sie, ze na przesluchanie nie zapewniaja tlumacza, ewentualnie sam moge go zamowic, a koszty bede musial pokryc rowniez sam, ewentualnie niemiecki sad na końcu zdecyduje kto ma zapłacic za tłumacza – najczesciej sprawca wypadku.
Kto powinien martwic sie o wlasciwy przebieg przesluchania, skoro nie znam dobrze jezyka niemieckiego?
Kolejne pytanie, to czy i kiedy sa zwracane koszta dojazdu na przesluchanie na posterunek Polcji w NIemczech.??
W PL wiem, ze wg prawa przysluguje zwrot kosztow.
Dziekuje za odpowiedzi. Pozdrawiam, Mariusz.
Nie ma Pan obowiązku stawić się z własnym tłumaczem albo za niego zapłacić. Policja zawsze zapewnia tłumacza w takich przypadkach. Wniosek o zwrot kosztów może Pan złożyć już na przesłuchaniu, o odpowiednie formularze może Pan zapytać przesłuchującego Pana policjanta.
Wiatm po krutce malem stluczke ja poszkodowany na niem. Numerach wypadek w polsce muszr dostarczyc to pismo co to jest Abrechnungsschreiben pozdrawiam
Abrechnung to rozliczenie. Chodzi prawdopodobnie o rozliczenie wysokości poniesionej szkody.
witam… miałem wypadek w Niemczech nie ze swojej winy i auto było naprawione w Niemczech… na czas naprawy dostałem auto zastępcze.. ponieważ od miejsca mojego zamieszkania do warsztatu w Niemczech było ok. 1100 km musiałem poświęcić 2 dni na podróż w obie strony by zdać auto zastępcze i odebrać auto po naprawie szkody… czy mogę domagać się odszkodowania z polisy sprawcy za utratę wynagrodzenia za te 2 dni poświęcone na podróż do Niemiec i z powrotem do Polski (prowadzę własną działalność gospodarczą)
Witam wszystkich. W ubiegłym tygodniu moje auto było „częścią” stłuczki na parkingu (bylem w tym czasie w pracy). Czekałem na protokół z policji z nadzieja że znajdę tam numer polisy i wszystkie dane winowajcy. Okazało się jednak że sprawa nie jest wyjaśniona i toczy się pomiędzy dwoma innymi kierowcami którzy brali udział w kolizji. Policja oczywiście prosi mnie o złożenie zeznań a ja domyślam się to wszystko może jeszcze potrwać. Czy nie mając żadnych danych sprawcy mogę skorzystać z usług rzeczoznawcy?
Witam, jestem wlasnie po wypadku w polsce pani z pl autem i ja z de autem. jakie sa procedury odszkodowania w de? od czego zaczac?
@Rafał
Może Pan domagać się zwrotu utraconych korzyści. Przed sądem będzie Pan musiał udowodnić, że bez tych wyjazdów zarobiłby Pan kwotę X, a wyjazdy to Panu uniemożliwiły.
@Piotrek
Może Pan zlecić wycenę rzeczoznawcy, ale będzie Pan musiał oczywiście za nią zapłacić z własnej kieszeni. Jeżeli uda się później ustalić sprawcę, będzie Pan mógł od niego dochodzić zwrotu.
@Joanna
Wysokość szkody ustalamy według prawa polskiego, ale roszczeń będzie Pan mógł dochodzić przed sądem właściwym dla własnego miejsca zamieszkania w Niemczech. Należy ustalić wysokość szkody i wezwać polskiego ubezpieczyciela względnie jego niemieckiego przedstawiciela (Schadensregulierungsbeauftragter) do zapłaty.
W październiku ubiegłego roku mój tata miał kolizje w Niemczech był Niemcem ,w jego auto wjechał bus dostawczy w tył,tata zmarł w szpitalu. Do dzisiaj prokurator nie orzekł winy. Mam pytanie jaki czas ma prokurator na zamknięcie sprawy i orzec o winie sprawcy?
Prokuratura może jedynie wnieść akt oskarżenia po zakończeniu śledztwa. O winie orzeka sąd. Przepisy nie przewidują konkretnych terminów. Może Pani wnieść prywatny akt oskarżenia, ale odradzam, proponuję odczekać wyniki śledztwa. Za pośrednictwem adwokata może Pani uzyskać wgląd do akt sprawy karnej.
dzień dobry, prowadzi Pan wspaniałego bloga, bardzo miło się go czyta.
Mam pytanie odnośnie kolizji 3 pojazdów. Pojazd A zatrzymał się przede mną, ja wyhamowałem i zatrzymałem swój samochód. Pojazd C (jadący za mną) nie zdążył się zatrzymać, uderzył we mnie a ja siłą pędu – w pojazd A stojący przede mną.
Towarzystwo nie chce mi zwrócić kosztów naprawy samochodu z przodu (bo nie dochowałem należytej odległości) oraz odjęło 20 % przyczynienia się do zaistniałej szkody (czyli dwa razy za to samo). Czy orzecznictwo sądów niemieckich jest rzeczywiście w tej kwestii tak rygorystyczne ? Jaką argumentację podnieść w odwołaniu ?
Witam mój mąż miał zdarzenie drogowe on polskim samochodem na polskich tablicach Niemka zahamowala na zielonym policją zrobiła zdjęcie dowodu prawa jazdy i dowodu rejestracyjnego i wzięli nr telefonu męża jaki jest sposób postępowania niemieckiej policji w takim wypadku?
@ Jan
Ani z przepisów ani z orzecznictwa nie wynika, że musi Pan zachować tak dużą odległość do pojazdu stojącego przed Panem, aby w przypadku kolizji z pojazdem jadącym z tyłu nie zostać wepchniętym na przedni pojazd. Przysługuje Panu pełne odszkodowanie.
Czy art. 11 ust. 1 lit b Rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 1215/2012 z dnia 12 grudnia 2012 r. w sprawie jurysdykcji i uznawania orzeczeń sądowych oraz ich wykonywania w sprawach cywilnych i handlowych będzie miał Pana zdaniem zastosowanie również do osoby poszkodowanej która dochodzi naprawienia szkody z OC sprawcy ubezpieczonego przez niemieckiego ubezpieczyciela?
@poszkodowana
Jako poszkodowana może Pani dochodzić roszczeń od ubezpieczyciela OC również przed sądem właściwym dla Pani miejsca zamieszkania (por. wyrok Trybunału Sprawiedliwości w sprawie C-463/06, FBTO Schadeverzekeringen).
Witam mialem lekką stłuczkie markietową w niemczech Niemiec cofał i ja i się spodkalismy w zderzakach trochę mu się zadrapał ja jak cofalem go niewidzialem bo to jagby razem ruszylismy to tyłu on namie ja nieznając jeztka niechcialem wzywać policji i in niewezwał wzioł odemie dokumenty i zrobił foty z dowodu oc i td foto auta ja nie zrobilem jego zderzaka tylko muj bo dał papiery i odjechał bylem zdenerwowany bo to pierwsz raz się zdarzylo i niewiem co dalej czy to jest warzne ja nic niepodpisywałem
@KRYSIAK
Ubezpieczyciel OC sprawcy wypadku pokryje szkodę. Z przedstawionego przez Pana stanu faktycznego nie wynika jasno, kto jest odpowiedzialny.
Witam
Moja mama w listopadzie 2017 miała mała stłuczkę na terenie DE tzn. W tyl auta mamy (auto na PL blachach) wjechał niemiecki kierowca ( auto lizingowane,DE blachy), była policja, auto było u rzeczoznawcy, szkoda zgłoszona do ubezpieczalni, jedna odpowiedz niemieckiej ubezpieczalni z masa dokumentów do wypełnienia, oczywiście wszystko wypełnione i odesłane i od grudnia 2017 cisza! Jakakolwiek próba podjęcia kontaktu z panią zajmująca się sprawa kończyła się nie powodzeniem, pani nie osiągalna! Ile trwa taki Prüfung szkody? Co motze mi Pan doradzic w tej sprawie?
@Lena
Niemieckie przepisy nie określają okresu, w którym ubezpieczyciel musi wypłacić odszkodowanie. Według orzecznictwa ma 6 tygodni czasu od daty otrzymania wszystkich koniecznych do rozpatrzenia sprawy informacji. Proponuję pozwać ubezpieczyciela o zapłatę. Powództwo może Pani wytoczyć zarówno przed niemieckim sądem właściwym dla miejsca wypadku lub siedziby ubezpieczyciela jak i przed polskim sądem właściwym dla miejsca zamieszkania matki.