Podstawy prawne

Regulacje dotyczące praw kupującego w przypadku nabycia wadliwego towaru znajdziemy przede wszystkim w §§ 434 do 444 niemieckiego Kodeksu Cywilnego (Bürgerliches Gesetzbuch, dalej: BGB). Zgodnie z § 437 BGB kupujący może

• żądać od sprzedawcy usunięcia wady (Nacherfüllung) lub
• obniżyć cenę zakupu (Minderung), jeżeli sprzedawca nie usunął wady w wyznaczonym terminie, lub
• odstąpić od umowy (Rücktritt), jeżeli sprzedawca nie usunął wady w wyznaczonym terminie,
• oraz żądać odszkodowania (Schadensersatz), jeżeli sprzedawca ponosi odpowiedzialność za wadę a kupujący poniósł szkodę.

Pojęcie wady

Usterki techniczne pojazdu nie zawsze stanowią wadę w sensie prawnym. Zgodnie z § 434 BGB mamy do czynienia z wadą, jeżeli stan towaru jest niezgodny ze stanem uzgodnionym w umowie (względnie stan towaru uniemożliwia wykorzystanie zgodnie z jego przeznaczeniem). Znane kupującemu usterki techniczne nie będą więc stanowiły wady pojazdu. Jeżeli sprzedawca powiadomił nas o niesprawnej klimatyzacji, nie będziemy mogli domagać się później jej naprawy.

Wada a zwykłe zużycie

Nie mamy również do czynienia z wadą w sensie prawnym, jeżeli awarii ulegnie część, która podlega zwykłemu zużyciu (Verschleiß) w trakcie eksploatacji. Czy awaria danej części to już wada czy jedynie zwykłe zużycie zależy przede wszystkim od rodzaju tej części i przebiegu pojazdu. Jako zwykłe zużycie nie stanowiące wady sądy uznały przykładowo:

• awaria alternatora przy 123.000 km przebiegu (AG Berlin Pankow-Weissensee, sygn. akt: 4 C 413/07),
• nieszczelne uszczelki głowicy cylindra przy 70.000 km (AG Fürstenwalde, sygn. akt: 13 C 557/02),
• nieprawidłowa geometria zawieszenia w 8-letnim samochodzie (wyrok LG Hof z dnia 23.07.2003, sygn. akt: 32 O 713/02),
• zużyte klocki hamulcowe przy 63.000 km przebiegu (LG Aachen, sygn. akt: 6 S 99/03),
• lekka utrata oleju ze skrzyni biegów przy 110.000 km przebiegu (LG Oldenburg, sygn. akt: 16 S 612/03),
• mniejsze zadrapania karoserii 5-letniego samochodu (LG Oldenburg, sygn. akt: 16 S 612/03),
• dziurawy skraplacz klimatyzacji w 9-letnim samochodzie (AG Dresden, sygn. akt: 107 C 3017/04).

Z wadami pojazdu mamy natomiast do czynienia w następujących przypadkach:

• awaria automatycznej skrzyni biegów przy 84.000 km przebiegu (OLG Düsseldorf, sygn. akt: I-1 U 38/05),
• niesprawny tempomat w 8-letnim samochodzie (LG Hof, sygn. akt: 32 O 713/02)
• awaria ogrzewania siedzenia kierowcy w 8-letnim samochodzie (LG Hof, sygn. akt: 32 O 713/02),
• mocno zardzewiałe drzwi w 6-letnim samochodzie (LG Köln, sygn. akt: 36 O 170/11),
• awaria sprzęgła przy 84.000 km przebiegu (OLG Düsseldorf, sygn. akt: I-1 U 38/06),
• zużycie 1,43 l oleju na 1.000 km w 9-letnim Nissanie Primera (AG Halle (Saale), sygn. akt: 93 C 2126/10).

Typowe pojęcia opisujące stan pojazdu

W obrocie samochodami używanymi istniej szereg stale powracających pojęć opisujących stan techniczny pojazdu, warto poznać ich znaczenie przed dokonaniem decyzji o zakupie pojazdu. Niektóre pojęcia mają różne znaczenie w zależności od tego, czy samochód oferuje profesjonalny sprzedawca czy osoba prywatna.

• Unfallfrei (bezwpadkowy) – Jeżeli samochód sprzedaje osoba prywatna, zwrot ten oznacza jedynie, że podczas użytkowania pojazdu przez sprzedającego nie doszło do żadnego poważnego wypadku i nie ma on też żadnej wiedzy o ewentualnych wcześniejszych wypadkach (wyrok LG München z dnia 02.10.2003, sygn. akt: 32 O 11282/03). Tylko w przypadku profesjonalnego sprzedawcy zwrot „unfallfrei“ gwarantuje bezwypadkowość pojazdu w okresie użytkowania go przez wszystkich wcześniejszych użytkowników.
• Aus erster Hand (z pierwszej ręki) – Samochód miał przed sprzedażą tylko jednego właściciela. Pojazdy, z których korzystała większa ilość osób, przykładowo z wypożyczalni samochodów, nie pochodzą „z pierwszej ręki“, nawet jeżeli według karty pojazdu miały tylko jednego właściciela (wyrok OLG Stuttgart z dnia 31.07.2008, sygn. akt: 19 U 54/08).
• Gekauft wie gesehen (stan techniczny jest znany nabywcy) – Wykluczenie odpowiedzialności za wady widoczne na pierwszy rzut oka, przykładowo zadrapania i wgniecenia karoserii, uszkodzone radio czy klimatyzacja. Sprzedawca pozostaje nadal odpowiedzialny za wady, których kupujący na pierwszy rzut oka zauważyć nie mógł, przykładowo zbyt duże zużycie oleju silnikowego.
• Kilometerstand/Tachostand (stan licznika) – Jeżeli profesjonalny sprzedawca podaje stan licznika bez żadnych dodatkowych uwag, kupujący może wychodzić z założenia, że stan licznika odpowiada faktycznemu przebiegowi pojazdu (wyrok OLG Rostock z dnia 11.07.2007, sygn. akt: 6 U 2/07). Jeżeli natomiast stan licznika podaje osoba prywatna, nie musi on koniecznie odpowiadać faktycznemu przebiegowi (wyrok LG Kiel z dnia 13.08.2014, sygn. akt: 9 O 262/13).
• Laufleistung (przebieg) – Zarówno w przypadku profesjonalnego sprzedawcy jak i w przypadku osoby prywatnej pojęcie „Laufleistung“ oznacza faktyczny przebieg.

Usunięcie wady

Podstawowym prawem kupującego w przypadku wady towaru jest roszczenie o usunięcie wady (Nacherfüllung). Usunięcie wady może nastąpić przez naprawę lub dostarczenie nowej rzeczy (§ 439 ust. 1 BGB). W przypadku pojazdów używanych dostarczenie drugiego pojazdu używanego o zbliżonych parametrach będzie w większości przypadków praktycznie niemożliwe, sprzedającemu pozostaje jedynie usunąć wadę przez naprawę.

Kupujący powinien wezwać sprzedającego do usunięcia wady w wyznaczonym terminie. Termin do usunięcia wady musi być odpowiednio długi, prostej wymiany ogólnie dostępnych wycieraczek do szyb można dokonać już w kila dni, wymiana silnika w samochodzie zabytkowym może potrwać nawet do kilku miesięcy. W orzecznictwie przyjmuje się, że stosowny termin wynosi regularnie od jednego do czterech tygodni.

Wszystkie związane z usunięciem wady wydatki, w tym koszty transportu, robocizny i części zamiennych, ponosi sprzedający (§ 439 ust. 2 BGB).

Obniżenie ceny zakupu

Jeżeli sprzedający nie usunie wady w wyznaczonym terminie, kupujący może obniżyć cenę zakupu i żądać zwrotu różnicy od sprzedającego (§ 441 BGB). Kwota obniżenia odpowiada różnicy między wartością w pełni sprawnego pojazdu a pojazdu wadliwego. Kupujący dokonuje obniżenia przez oświadczenie wobec sprzedającego.

Odstąpienie od umowy

Zamiast obniżać cenę kupujący może odstąpić od umowy, oddać sprzedającemu samochód i żądać zwrotu pieniędzy (§§ 440, 323, 346 BGB). Odstąpienie od umowy jest wykluczone w przypadku drobnych wad samochodu. Niewiele większy przebieg niż ten podawany przez sprzedającego, będzie taką drobną wadą nieuprawniającą do odstąpienia od umowy.

Odszkodowanie

Obok ww. roszczeń kupujący, który poniósł jakąś dalej idącą szkodę, może domagać się odszkodowania od sprzedającego. Jeżeli sprzedający zapewnił przy sprzedaży, że pasek rozrządu jest nowy, a na trasie dojdzie do zerwania rozrządu, bo tak naprawdę był ostatni raz wymieniany 5 lat temu, to sprzedający będzie nie tylko musiał naprawić silnik, ale także pokryć koszty odholowania samochodu.

Wykluczenie odpowiedzialności

Wspominałem już wyżej o znaczeniu klauzuli „Gekauft wie gesehen“. W praktyce znajdują zastosowanie także inne klauzule ograniczające odpowiedzialność sprzedającego. Przykładowo:

• Das Auto wird unter Ausschluss der Gewährleistung verkauft.
• Der Verkäufer haftet nicht für Mängel.
• Der Käufer verzichtet auf die Geltendmachung von Gewährleistungsansprüchen.

Prawo niemieckie w znaczącym stopniu wyklucza możliwość ograniczenia odpowiedzialności sprzedającego za wady. Zapisy o ww. treści będą w wielu przypadkach niezgodne z prawem i nieważne. W szczególności ograniczenie odpowiedzialności sprzedawcy jest nieważne, jeśli

• sprzedający jest profesjonalnym sprzedawcą a kupujący konsumentem (§§ 475, 437 BGB) lub
• sprzedający zataił znane mu wady pojazdu (§ 444 BGB) lub
• sprzedający korzysta z wzorca umownego (zapisy nie są indywidualnie ustalane), a ograniczenie odpowiedzialności obejmuje również przypadki rażącego niedbalstwa i umyślności oraz szkody osobowe (§ 309 pkt. 7a i 7b).

Jeżeli jednak wykluczenie odpowiedzialności jest ważne, kupujący traci ww. prawa do usunięcia i naprawy wady, odstąpienia od umowy czy odszkodowania.

Przedawnienie roszczeń

Wszystkie ww. roszczenia z tytułu rękojmi przedawniają się z upływem 2 lat od daty wydania samochodu (§ 438 ust. 1 BGB). Ten okres może zostać umownie skrócony, skrócenie okresu przedawnienia podlega jednak ograniczeniom, jeżeli samochód został zakupiony u profesjonalnego sprzedawcy. Profesjonalny sprzedawca nie może w ogóle skrócić okresu przedawnienie w przypadku sprzedaży nowych rzeczy, w przypadku sprzedaży rzeczy używanych dopuszczalne jest skrócenie tego okresu do jednego roku. Dalej idące ograniczenia będą nieważne.